اعدام بر مبنای ارتداد؟ خبرنگاران
به گزارش بلاگ پو، کُشتن فردی که امنیت شهروندان را به خطر انداخته و تحت عنوان محارب و یا مفسد فى الارض در فقه از آن یاد شده، ایراد نداشته؛ چون بر اساس ضوابط و قواعد عقلى، فقهى و حقوقى اجرا شده است.
گروه دانشگاه خبرنگاران،سعید علمی؛ دیر زمانی از پذیرش قطعنامه 598 نگذشته بود که کتاب آیات شیطانی توسط سلمان رشدی، یک نویسندة مسلمان هندی الاصل دارای تابعیت انگلستان، انباشته از توهین و افترا و اهانت به مقدسات اسلامی منتشر شد؛ و تبلیغات فراوانی حول و حوش آن به راه افتاد. امام خمینی (س) فتوای تاریخی خود را درباره ارتداد سلمان رشدی اعلام کردند و علی رغم اینکه غرب در برابر این حکم ایستادگی نمود، لیکن ملت های اسلامی و بسیاری از دولت ها در همان اوان، به نوعی از این حکم حمایت نمودند.
کتاب رشدی، برداشتی تحقیر آمیز و موهن از رویداد های اصیل تاریخ اسلام که با ظهور پیامبر آغاز شد و تا عصر امام خمینی (س) ادامه می یابد، می باشد. به هر حال، کتاب رشدی برای غیر مسلمانان، همانند کنار یکدیگر چیدن رویداد هایی است که در ادوار گوناگون رخ داده است و مفهوم این رویداد ها برایشان روشن نیست و آنان را دچار سرگشتگی می سازد. برعکس، آن مسلمانی که به تاریخ اسلام آشنایی دارد، یکایک صحنه های کتاب را به عنوان تجاوزی بزرگ به حریم ارزش های مقدس خویش می داند.
صدور فتواى قتل سلمان رشدى از سوی امام خمینی (ره) بر اساس مبانى فقهى و دینى اجرا شده و اساساً صدور این فتوا با احکام دین اسلام و مبانى آن سازگار می باشد. این نکته ضروری است؛ کُشتن فردی که امنیت شهروندان را به خطر انداخته و تحت عنوان محارب و یا مفسد فى الارض در فقه از آن یاد شده، ایراد نداشته؛ چون بر اساس ضوابط و قواعد عقلى، فقهى و حقوقى اجرا شده است.
در مورد سلمان رشدى دو اتهام به عنوان اتهامات عمدۀ وى مطرح شده است:
ارتداد
سابّ النبى صلی الله علیه وآله
این حکم مورد قبول و استقبال قاطبۀ علماى اسلام در سراسر جهان و ملت هاى اسلامى قرار گرفت. این استقبال بدین دلیل بود که عمده ترین دلیلى که امام خمینى (ره) بر اساس آن به صدور حکم اعدام سلمان رشدى اقدام نمودند، موضوع سابّ النبى صلی الله علیه وآله بود و نه صرف ارتداد؛ لذا حتى اگر در مورد حکم مرتد، اختلافاتى بوده و نیاز به دادگاه در بیشتر موارد پیش بینى شده و با مصلحت جامعه نیز بیشتر همخوانى دارد، اما حکم ارتداد و وجوب قتل سابّ النبى صلی الله علیه وآله بدون لزوم به دادگاه، مسأله اى بود که مورد اتفاق علماى شیعه و سنّى بوده و در سیرۀ پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام نیز شواهدى دالّ بر این مسأله به وفور یافت مى شود؛ به عنوان مثال شیوۀ برخورد پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله با مستهزئین و نیز مرتدین در پیروزى مکه قابل توجه است.
مستهزئین کسانى بودند که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله را هجو مى کردند. برخى قصائدى علیه پیامبر و اسلام سروده بودند و برخى نیز مطالبى را به پیامبر نسبت مى دادند. پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله با این که پیروزى مکه را با رحمت و محبت همراه کرد و آن روز را روز مرحمت نامید و نه روز انتقام گیرى و مقرر کرد که هر کس وارد مسجد شود در امان است، هرکس به خانه ابوسفیان رود و یا در خانه خود بماند و در را بر روى خویش ببندد، ایمن خواهد بود. (الطبرى، تاریخ الامم و الملوک، ج 3، ص 116) ما استثنایى نیز بر این قاعدۀ رحمت قائل شده و عده اى را به نام تعیین نمود و فرمودند: این افراد را هر جا یافتید، بکُشید گر چه به پرده کعبه چنگ زده باشند. (ابن هشام، السیره النبویه، ج 4، ص 52- 51)
بنابراین حکم اعدام سابّ النبى صلی الله علیه وآله بدون نیاز به دادگاهى خاص، مورد اتفاق علماى شیعه و سنى بوده و امام خمینى (ره) نیز در این زمینه با توجه به مسئولیت دینى خود و با استناد به شریعت اسلامى اقدام به صدور فتواى قتل سلمان رشدى نمودند.
لازم به ذکر است که امام خمینی (س) عمیقاً به اصل آزادی بیان و رد آزادی اهانت معتقد و پایبند بودند و بر آزادی ابراز عقیده و بیان، تأکید می کردند. ایشان در مصاحبه ای با اوریانا فالاچی، که اندکی پیش از انقلاب اجرا شده بود، چنین عنوان می نمایند: مردم عقیده شان آزاد است. کسى الزامشان نمى کند که شما باید حتماً این عقیده را داشته باشید. کسى الزام به شما نمى کند که حتماً باید این راه را بروید. کسى الزام به شما نمى کند که باید این را انتخاب کنى.
به نظر می رسد که در اندیشه امام خمینی (س)، آزادی در حیطه های مختلف مانند آزادی عقیده، بیان، مطبوعات و ... اصل قرار داده شده و سپس بر این آزادی محدودیت هایی اقامه شده است؛ و ذکر این نکته ضروری است که چه در اندیشه اندیشه ورزان در باب آزادی و چه در قوانین مدون، آزادی مطلق و صرف و رها معنا ندارد؛ و همچنان که استاد مطهری عنوان می کند: آزادی فکر را با آزادی اغفال، آزادی منافق گری، آزادی توطئه نباید اشتباه کنیم. (کتاب پیرامون انقلاب اسلامی)
آزادی در اسلام نیز دارای چهارچوبی است. امام خمینی (س) در باب یکی از محدودیت های آزادی عنوان می نمایند: هر کس آزاد است که اظهار عقیده کند و برای توطئه کردن آزاد نیست. از محدودیت های دیگر آزادی از دیدگاه امام، طرح آن در چهارچوب قوانین اسلام است. امام خمینی (س) در این باره اظهار می دارند: پس آزادى... معنایش این نیست که مردم آزادند که هر کارى مى خواهند بنمایند؛ آزادى در حدود قانون باید باشد. قوانین اسلام را باید ملاحظه کرد؛ در چهارچوب قوانین اسلام، در چهارچوب قانون اساسى، بیانْ آزاد و بحثْ آزاد. (صحیفه امام ج 3)
جان کلام امام خمینی (س) در این نکته نهفته است که اسلام، همان گونه که بر اصل آزادی تأکید نموده، خود نیز قید های برای آن تعیین نموده است و قانون اساسی ما نیز ـ که منبعث از اسلام می باشد ـ بر اساس آن تمهیداتی برای آزادی قائل شده است و همچنان که گفتیم، این تمهیدات مختص به اسلام نیست.
بنابراین، امام در اندیشه خود قیودی بر اصل آزادی قائل شده اند و شاید یکی از اصول حاکم بر سیره عملی در باب فتوای ارتداد سلمان رشدی، طرح این مسأله باشد که سلمان رشدی از این اصل تخطی نموده و آزادی اهانت را جایگزین آزادی بیان نموده است؛ و به اعتقادات یک میلیارد و نیم مسلمان توهین نموده است.
از جمله اصول دیگر حاکم بر سیره عملی امام خمینی (س) در این باب، اعتقاد امام به موضوع اسلام در تمام زمینه هاست. همچنان که گفتیم، امام خمینی (س) سیاست را در پارادایم هدایت مطرح می کردند و در این پارادایم، منافع ملی ـ به معنای غربی آن ـ نیست که مدار همه چیز قرار می گیرد، بلکه در این پارادایم، اسلام و تحقق آن محور و مدار قرار می گیرد؛ چرا که تحقق آن سبب کمال و ترقی انسان ها در راه رسیدن به سعادت حقیقی می شود؛ لذا برای حفظ اسلام و ترقی و تعالی آن باید از همه چیز گذشت؛ امام خمینی (س) در این باره می فرمایند: این یک فریضه اى است بر همه ما، از اهم فرایض است حفظ اسلام؛ یعنى، حفظ اسلام از حفظ احکام اسلام بالاتر است؛ اساس اسلام اول است، دنبال او اساس احکام اسلام است؛ و بر همه ما، بر همه شما به مقدارى که قدرت داشته باشیم، به مقدارى که توانایى داشته باشیم واجب است که جدیت کنیم. (صحیفه نور. ج 10)
در سیاست و پارادایم هدایت، سیاست انبیا و ائمه اطهار و اولیا و علما در یک راستا قرار دارند و هر سه به دنبال یک هدفند و آن سعادت حقیقی است که در چهارچوب اسلام به دست می آید و بنابراین، همان گونه که پیامبر و ائمه در این راه گام برداشتند علما نیز بایستی در این راه گام بر دارند. امام خمینی (س) در این باره اظهار می دارند: اسلام عزیزتر از آن است که ما تصور مى کنیم. اسلام آن است که رسول خدا ـ صلى الله علیه و آله وسلم ـ براى او چه زحمت ها کشید و چه مصیبت ها کشید و چه جوان ها داد و چه اشخاص برومند را فدا کرد.
نتیجه گیری
فتوای امام خمینی (س) در باب ارتداد مؤلف کتاب آیات شیطانی پیامد هایی را نیز به دنبال داشته است. بسیاری از تحلیلگران، پیامد های منفی آن را بر سیاست خارجی، منافع ملی و... سنگین ارزیابی می نمایند و عنوان می نمایند که هرچه سریعتر دولت جمهوری اسلامی باید از این بار گران رهایی یابد؛ لیکن همچنان که گفتیم، این متن را باید در درون زمینه خود تحلیل نمود و بر این اساس، می توان ثمرات و نتایج مثبت آن را در سطح خارجی و بین المللی و سطح داخلی برشمرد.
در سطح خارجی و بین المللی، پیامد ها و نتایج مثبت زیر را به همراه داشت: نشان دادن نیروی قوی اسلام و وحدت میان فِرَق گوناگون مسلمانان، طرح اندیشه های اصیل انقلاب اسلامی، توجه مسلمانان جهان به نفوذ رهبری مستحکم امام خمینی (س)، مقابله با تحریف های مذهبی غرب در جهت تضعیف باور های معنوی مسلمین و فروریختن هیمنه غرب و شعار های دروغین آن، آشکار نمودن ماهیت سران سازشکار کشور های اسلامی و ایجاد تمایز میان اسلام ناب و اسلام امریکایی.
مفصل بندی مرز های فرهنگی و دفاع از آن.
در سطح داخلی نیز با پیامد های مثبتی همراه بود: عیان شدن اصالت انقلاب اسلامی و پای بندی رهبری به آرمان ها و اصول انقلاب، آگاه سازی مردم مبنی بر اینکه علی رغم پایان جنگ، توطئه ها ادامه خواهد یافت، ایجاد وحدت داخلی در حمایت از این فتوا، احیای غرور ملت ایران پس از پذیرفتن قطعنامه.
در هر حال، ملل مسلمانان دریافتند که شاخص اصلی انقلاب اسلامی به عنوان حرکتی اصیل و نیرومند در برابر مخالفین اسلام، سیرة نظری و عملی امام خمینی (س)، رهبر کبیر انقلاب اسلامی، است که فتوای اعدام سلمان رشدی، مؤلف کتاب آیات شیطانی یکی از وجوه این سیره بوده است.
سعید علمی - دکتری فقه دانشگاه فردوسی مشهد
انتشار یادداشت های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط خبرنگاران نیست و صرفاً منعکس نماینده نظرات گروه ها و فعالین دانشجویی است.
منبع: خبرگزاری دانشجو